Η Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ

Αν ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ να μας γυρίσει απλώς στη δραχμή, πάει στο καλό. Φοβάμαι όμως ότι θα μας γυρίσει στη δεκαετία του ‘50 και του ‘60. Το οικονομικό μοντέλο του κόμματος είναι ο απόλυτος κρατισμός, ο οποίος έχει εξαλειφθεί ως μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης εδώ και χρόνια. Το κόμμα ισχυρίζεται ότι συμπλέει με τον Ευρωπαϊκό σοσιαλισμό, αλλά οι απόψεις του είναι πιο ακραίες και πιο ριζοσπαστικές από αυτές που επικρατούν σε άλλα κράτη. Τι σημαίνει να ζούμε στην Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ?

Ιδεολογία και Βασικές Θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ

Σύμφωνα με το πρόγραμμά του, ο ΣΥΡΙΖΑ πιστεύει «ότι η ιδιωτική καπιταλιστική πρωτοβουλία και η κερδοσκοπία είναι απάνθρωπη ... και αναποτελεσματική αρχή διεύθυνσης της κοινωνίας». Η πολιτική του φιλοσοφία βασίζεται σε έξι άξονες:

1. Το κράτος αποτελεί τον κύριο πυλώνα οικονομικής οργάνωσης στην κοινωνία ενώ η ιδιωτική πρωτοβουλία πρέπει να περιοριστεί.
2. Βασική μέριμνα της πολιτείας είναι να παρέχει δωρεάν αγαθά και υπηρεσίες στους πολίτες. Οι κρατικές δαπάνες θα καλύπτονται από την φορολογία των πλούσιων και από την άμεση ή έμμεση χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
3. Η οικονομία είναι ένα ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος: οι επιχειρήσεις βγάζουν κέρδη επειδή εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους.
4. Ο ανταγωνισμός βλάπτει την παραγωγικότητα και το κράτος πρέπει να τον περιορίσει.
5. Η διαφθορά του ελληνικού κράτους δεν απορρέει από τον όγκο του δημόσιου τομέα αλλά είναι αποτέλεσμα προσώπων και κομματικών πρακτικών. Μια διαφορετική διοίκηση μπορεί να τις εξαλείψει.
6. Τα προβλήματα της Ελλάδας είναι Ευρωπαϊκά και καπιταλιστικά προβλήματα. Δεν χρειάζονται ελληνικές αλλά Ευρωπαϊκές και διεθνείς λύσεις.

Ο ΣΥΡΙΖΑ λοιπόν προτείνει μια αναδιοργάνωση της οικονομίας που βασίζεται σε:

1. Επιστροφή στο δημόσιο τομέα όλων των επιχειρήσεων και οργανισμών που έχουν «εν μέρει ή συνολικά ιδιωτικοποιηθεί».
2. Κρατικοποίηση «[μονάδων που είναι] κρίσιμες για την ανάπτυξη της οικονομίας, όπως λιμάνια, αεροδρόμια, αυτοκινητόδρομοι, ναυπηγεία, ορυκτός και ενεργειακός πλούτος».
3. Κρατικοποίηση των τραπεζών με στόχο «ένα αναμορφωμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα με τράπεζες δημόσιας ιδιοκτησίας».
4. Κατάργηση «κάθε [ιδιωτικής] και [επιχειρηματικής] δραστηριότητας σε όλες τις βαθμίδες της Παιδείας».
5. «Συρρίκνωση και τελικά εξάλειψη της δραστηριότητας του ιδιωτικού τομέα στο χώρο της υγείας» που θα επιτευχθεί από την «καθολικότητα και [την] ποιότητα του δημόσιου τομέα» αφού «δεν υπάρχει χώρος για επιχειρηματική κερδοσκοπική δραστηριότητα» στην υγεία.
6. Ενίσχυση των εργασιακών προνομίων: «η σταθερή εργασία όπως αυτή συνταγματικά κατοχυρώνεται στο δημόσιο τομέα με την μονιμότητα, στις ΔΕΚΟ και στις τράπεζες με τους κανονισμούς εργασίας και με την σύμβαση αορίστου χρόνου παρέχουν ασφάλεια στον εργαζόμενο, περιορίζουν την εξάρτησή του από πολιτικές και άλλες σκοπιμότητες και ταυτόχρονα κάνουν πιο αποδοτική την εργασία».
7. Εξασφάλιση ενός κράτους στο οποίο: «Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, η στέγη με θέρμανση, φωτισμό και τηλεπικοινωνίες, η διατροφή και η ένδυση, η μεταφορά, η βοήθεια στο σπίτι, η νομική προστασία και εκπροσώπηση μπορούν έτσι να γίνουν δικαιώματα όλων των πολιτών».
8. Χρηματοδότηση αυτού του κράτους μέσα από «τη ριζική αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος, την επιβάρυνση, όσο χρειάζεται, των μεγάλων εισοδημάτων και του συσσωρευμένου πλούτου και με μείωση των δαπανών που δεν εξυπηρετούν το λαϊκό συμφέρον» καθώς και από ένα «διαφορετικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που θα πρέπει να χρηματοδοτεί, είτε απευθείας είτε μέσω ευρωπαϊκής δημόσιας Τράπεζας, τους προϋπολογισμούς των κρατών και ευρωπαϊκά προγράμματα δημόσιων επενδύσεων».

Πως Διαφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ από τον Φιλελευθερισμό

Προτού σχολιάσω τις επιμέρους θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ, θα ήθελα αντιπαραβάλω την φιλοσοφία του κόμματος με αυτή του φιλελευθερισμού στον οποίο αντιτάσσεται. Φιλελεύθερος είναι αυτός που αντιλαμβάνεται ως μεγαλύτερη απειλή για την κοινωνία και τον ίδιο την κατάχρηση της εξουσίας - πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής. Η ελευθερία είναι το απόλυτο αγαθό, ενώ προϋπόθεση για την ελευθερία είναι η αποτροπή της συσσώρευσης δυνάμεων, και γι’ αυτό η φιλελεύθερη σκέψη δίνει κεντρικό ρόλο στον διαχωρισμό των εξουσιών. Βασική της τομή είναι το «είμαστε ελεύθεροι όταν υπάρχουν ισορροπίες δυνάμεων». Τίποτα δεν συχαίνεται περισσότερο ο φιλελεύθερος από τα μονοπώλια – είτε αυτά είναι πολιτικά, είτε οικονομικά, είτε κοινωνικά. Από αυτές τις φιλοσοφικές βάσεις απορρέουν συγκεκριμένες πολιτικές απόψεις:

1. Η οικονομία είναι ένα παιχνίδι θετικού αθροίσματος – μπορεί παράλληλα να κερδίζει και το κεφάλαιο, και ο εργαζόμενος, και το κράτος. Η οικονομική ελευθερία είναι πιο σημαντική από την οικονομική ισότητα, και η οικονομική ελευθερία αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ελευθερίας με την ευρύτερη έννοια, και έχει αξία αυτοτελή και όχι μόνο επειδή οδηγεί στην ευημερία.
2. Η ιδιωτική πρωτοβουλία αποτελεί τον κύριο πυλώνα οικονομικής οργάνωσης στην κοινωνία. Ο ρόλος του κράτους είναι να στηρίζει και όταν χρειάζεται να συμπληρώνει τον ιδιωτικό τομέα. Η αγορά χρειάζεται ισχυρούς κανόνες και όχι ένα κράτος που απουσιάζει. Το κράτος οφείλει να ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό γιατί αυτός μειώνει τις τιμές, αυξάνει την αγοραστική αξία του εισοδήματος και βελτιώνει την παραγωγικότητα.
3. Η κύρια διαφορά του κράτους από τον ιδιωτικό τομέα είναι τα ελλειπή κίνητρα στο δημόσιο τομέα και η αδυναμία να βάλεις λουκέτο στις μη παραγωγικές διαδικασίες. Οι άνθρωποι αντιδρούν στα κίνητρα τα οποία έχουν. Όταν το κράτος παράγει αγαθά ή παρέχει υπηρεσίες, τείνει να το κάνει πιο ακριβά και λιγότερο ποιοτικά από τον ιδιωτικό τομέα. Η βαριά ρύθμιση της αγοράς από το κράτος παράγει σπατάλη και δημιουργεί συνθήκες για διαφθορά, κυρίως δίνοντας την ευκαιρία στο κράτος να επιλέξει νικητές και ηττημένους με βάση πολιτικά κριτήρια και συμφέροντα.
4. Το κράτος δεν παρέχει τίποτα δωρεάν. Τα αγαθά και τις υπηρεσίες τα πληρώνουμε οι ίδιοι, οι συνάνθρωποί μας και τα παιδιά μας.
5. Η παρέμβαση του κράτους πρέπει να είναι στοχευμένη και όχι ολοκληρωτική. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να πετύχει το κράτος κάποιο σκοπό, αλλά οφείλει να επιλέγει το δρόμο με τα περισσότερα οφέλη και τις λιγότερες αρνητικές συνέπειες. Για παράδειγμα, μπορούμε να μειώσουμε τα τροχαία ατυχήματα αν απαγορεύσουμε την κυκλοφορία των αυτοκινήτων ή αν βάλουμε το όριο ταχύτητας στα 10 χλμ/ώρα. Και η δύο πρακτικές «λύνουν» το πρόβλημα αλλά είναι παράλογες. Το κράτος μπορεί να διασφαλίζει το κοινωνικό συμφέρον με επιμέρους πράξεις: αν, για παράδειγμα, πιστεύουμε ότι πρέπει να υπάρχει τραίνο που να εξυπηρετεί 10 μεγάλες πόλεις και 10 χωριά χωρίς ιδιαίτερη κίνηση, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να έχουμε κρατική εταιρία σιδηροδρόμων. Μπορούμε κάλλιστα να επιδοτήσουμε τον ιδιωτικό τομέα στα δρομολόγια που δεν είναι κερδοφόρα.
6. Ο άνθρωπος είναι πολίτης, είναι κεφάλαιο, είναι εργαζόμενος και είναι και καταναλωτής. Επομένως απαιτεί μια σύνθετη πολιτική οργάνωση. Όσο και να μιλάμε για το κεφάλαιο σαν αυτό που ανήκει στους λίγους, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι εταιρίες ανήκουν στους μετόχους τους, και τις περισσότερες φορές οι μέτοχοι αυτοί είναι οι πολίτες οι ίδιοι. Ο άνθρωπος είναι επίσης καταναλωτής, όχι μόνο εργαζόμενος. Τι είναι καλύτερο: μια αύξηση 10% σε μια οικονομία που λόγω έλλειψης ανταγωνισμού οι τιμές των προϊόντων ανεβαίνουν κατά 25% ή μια οικονομία όπου ο μισθός μένει ο ίδιος αλλά οι τιμές πέφτουν 10%; Η ευημερία είναι και θα παραμείνει πολυσύνθετη έννοια.

Ας δούμε, λοιπόν, εκ νέου κάποιες από τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ.

Θέση του ΣΥΡΙΖΑ #1 – ΧΡΕΟΣ

• «Το δημόσιο χρέος της χώρας είναι ταξικό χρέος. Είναι οι φόροι που δεν πλήρωσαν οι πλούσιοι».
• «Το χρέος δεν είναι ελληνική ιδιομορφία. Είναι στοιχείο της καπιταλιστικής κρίσης σε πανευρωπαϊκή και παγκόσμια κλίμακα και αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής της τελευταίας εικοσαετίας».

Σίγουρα, η ελληνική κρίση έχει διεθνείς παραμέτρους και συντεταγμένες. Ωστόσο, στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο μέσος όρος χρέους το 2011 ήταν 65% του ΑΕΠ με μία διακύμανση από 6% έως 165%. Όταν υπάρχει μια τέτοια διαφοροποίηση στα επί μέρους κράτη, δεν μπορεί να φταίνε μόνο οι διεθνείς παράγοντες που είναι κοινοί για όλους. Αν το πρόβλημα είναι Ευρωπαϊκό και μόνο, γιατί η Ελλάδα έχει το διπλάσιο χρέος από τη Γερμανία και το εικοσιεπταπλάσιο της Εσθονίας (ως ποσοστό του ΑΕΠ);

Σίγουρα, επίσης, η φοροδιαφυγή είναι χρόνιο πρόβλημα που κάθε σοβαρό κράτος πρέπει να πατάξει. Αλλά μπορούμε να πούμε ότι το χρέος της Ελλάδας είναι ταξικό και είναι προϊόν της «τελευταίας εικοσαετίας»; Η συσσώρευση του χρέος οφείλεται σε δύο περιόδους: την περίοδο από το 1980 έως το 1993 (αύξηση του χρέους από το 22% του ΑΕΠ στο 99%), και έπειτα από το 2005 έως το 2011 (αύξηση από το 100% στο 165%).

Πρώτον, τουλάχιστον η μισή αύξηση του χρέους προήλθε πριν από την «τελευταία εικοσαετία» και σε μια περίοδο όπου το κράτος ήταν κάθε άλλο παρά φιλελεύθερο. Δεύτερον, αν δούμε την έκρηξη του χρέους από το 2005 έως το 2009 (πριν την όξυνση της κρίσης), αυτή οφείλεται κυρίως στην αύξηση των πρωτογενών δαπανών από το 39,9% του ΑΕΠ στο 48,7% το 2009. Την ίδια περίοδο, τα έσοδα έπεσαν μόλις από το 39% στο 38%. Άρα το χρέος οφείλεται στον κρατισμό της δεκαετίας του ’80 (και την οικονομική κρίση που επέφερε η κακοδιαχείριση) και έπειτα στην αύξηση των κρατικών δαπανών μετά το 2005. Πως μπορεί να χαρακτηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ το χρέος ως απόρροια μιας «νεοφιλελεύθερης πολιτικής»;

Θέση του ΣΥΡΙΖΑ #2 – ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

• «Πόροι μπορούν να βρεθούν με ριζική αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος, την επιβάρυνση, όσο χρειάζεται, των μεγάλων εισοδημάτων και του συσσωρευμένου πλούτου και με μείωση των δαπανών που δεν εξυπηρετούν το λαϊκό συμφέρον... Με αυτά τα μέσα μπορούν να εισρεύσουν στα δημόσια ταμεία δεκάδες δισεκατομμύρια κάθε χρόνο».
• «Να αλλάξει η φορολογική κλίμακα με σημαντική αύξηση των συντελεστών για τα μεγάλα εισοδήματα μέχρι 75% για εισοδήματα πάνω από 500.000 ευρώ τον χρόνο».
• «Διαφορετικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που θα πρέπει να χρηματοδοτεί, είτε απευθείας είτε μέσω ευρωπαϊκής δημόσιας Τράπεζας, τους προϋπολογισμούς των κρατών και ευρωπαϊκά προγράμματα δημόσιων επενδύσεων».

Αυτή η πρόταση υποθέτει την ύπαρξη «δεκάδων δισεκατομμυρίων», την ικανότητα του κράτους να τα μαζέψει και τη διατήρηση παραγωγής αυτών των δισεκατομμυρίων όταν τα κίνητρα για τον ιδιώτη θα έχουν εξαφανισθεί. Το κράτος σίγουρα χρειάζεται δεκάδες δισεκατομμύρια για να πληρώσει για όλα τα προγράμματα που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ. Μπορεί όμως να τα εισπράξει; Ας δούμε δύο νούμερα.

Το 2011, το κράτος εισέπραξε γύρω στα €85 δις, από τα οποία οι φόροι εισοδήματος ήταν €18 δις. Τα τελευταία 10 χρόνια το ελληνικό κράτος, πράγματι, εισπράττει λιγότερα σε φόρους εισοδήματος σχετικά με τους Ε.Ε.-15. Αν οι εισφορές ήταν στον μέσο όρο των ΕΕ -15, τα έσοδα θα ήταν υψηλότερα κατά €8-€10 δις το χρόνο. Όσο για τα μεγάλα εισοδήματα, το 2010, υπήρχαν 255 δηλώσεις για εισόδημα πάνω από €500,000, με συνολικό δηλωθέν εισόδημα €197 εκατομμύρια. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι το πραγματικό ποσό λόγω της φοροδιαφυγής είναι διπλάσιο, και ακόμα και αν το κράτος δημεύσει εξ’ ολοκλήρου τα παραπάνω εισοδήματα τα ποσά είναι εξωφρενικά μικρά σε σχέση με αυτά που χρειάζονται. Φυσικά μια τέτοια φορολογία θα κατακερματίσει τα έσοδα και θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη φοροδιαφυγή γιατί το κέρδος απ’αυτήν θα αυξηθεί. Αλλά ούτως ή άλλως, τα δεκάδες δισεκατομμύρια φαίνονται υπερβολικά, και σε μια περίοδο που δεν μπορούμε να καλύψουμε ούτε τις πρωτογενείς ανάγκες μας, τα νούμερα απλά δεν βγαίνουν.

Όσο για την άλλη πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ, τη χρηματοδότηση από την ΕΚΤ, μια τέτοια πολιτική θα οδηγήσει στον πληθωρισμό γιατί όταν η κυκλοφορία του χρήματος βασίζεται στη χρηματοδότηση του κρατικού τομέα, δεν υπάρχει περιορισμός ή ανάγκη ορθολογισμού: αν χρειαζόμαστε χρήματα, απλώς μπορούμε να τα τυπώσουμε. Ο πληθωρισμός είναι καταστροφικός για την οικονομία. Πρώτον, μειώνει την αγοραστική αξία του εισοδήματος γιατί οι τιμές αυξάνονται. Δεύτερον, επιδοτεί την άσκοπη κατανάλωση και την άμεση ικανοποίηση, γιατί αν το χρήμα δεν έχει αξία αύριο, καλύτερα να το καταναλώσουμε σήμερα, γιατί αλλιώς θα πάει χαμένο. Τρίτον, δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να βάλει στην άκρη χρήματα για το μέλλον και για μια δύσκολη στιγμή καθώς η αγοραστική αξία μειώνεται στο μηδέν. Γι’ αυτό το λόγο όλα τα μοντέρνα κράτη πιστεύουν σε μια ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα που είναι υπεύθυνη για τη σταθεροποίηση των τιμών και όχι για τη χρηματοδότηση του κράτους.

Θέση του ΣΥΡΙΖΑ #3 – ΜΙΣΘΟΙ & ΕΡΓΑΣΙΑ

• «Ο μισθός πρέπει να επιτρέπει στον εργαζόμενο να ζει με αξιοπρέπεια. Για το ύψος του χρειάζεται να συνυπολογίζονται το κόστος διαβίωσης, η μόρφωση και η εξειδίκευση, η θέση, η οικογενειακή κατάσταση, η ανθυγιεινότητα και η επικινδυνότητα της εργασίας. Με το ενιαίο μισθολόγιο στο Δημόσιο και την ενεργοποίηση των συλλογικών συμβάσεων πρέπει μπορούμε, χωρίς ανορθολογισμούς και κατακερματισμούς να οδηγηθούμε, σε μια διετία, στο ύψος των μισθών που είχε διασφαλιστεί το 2009 και έκτοτε να λειτουργήσει ελεύθερα η συλλογική διαπραγμάτευση παντού».
• «Δραστικός περιορισμός της μερικής απασχόλησης με σκοπό την πλήρη κατάργησή της».

Γιατί να μην παίζει ρόλο η παραγωγικότητα, η προσπάθεια, το ταλέντο, το μεράκι, το ήθος, η ποιότητα και η ποσότητα της δουλειάς; Ο μισθός του ΣΥΡΙΖΑ δεν σχετίζεται με το τι συνεισφέρει ο καθένας. Όχι μόνο λείπουν τα κίνητρα σε ένα τέτοιο σύστημα, αλλά δεν υπάρχει ούτε αξιοκρατία, ούτε προσωπική ευθύνη. Γιατί να λαμβάνω τον ίδιο μισθό με το διπλανό μου αν εκείνος δουλεύει περισσότερο και καλύτερα;

Επίσης, με το κάλεσμα για τη επιστροφή στα επίπεδα του 2009, Ο ΣΥΡΙΖΑ υπονοεί ότι ο μισθός τότε ήταν «σωστός». Φυσικά ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μας εξηγεί γιατί ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα είναι τόσο υψηλότερος από την Πορτογαλία (+55%) ή την Ισπανία (+17%) ειδικά αν σκεφτούμε πως ο ‘Ελληνας εργαζόμενος παράγει 25% λιγότερο ανά ώρα εργασίας από τον μέσο Ευρωπαίο (Ε.Ε. -15) και από οποιονδήποτε άλλο στην Ευρώπη των 15 εκτός της Πορτογαλίας; Γιατί αξίζει ο Έλληνας εργαζόμενος ένα τέτοιο μισθό όταν δεν παράγει ανάλογα; Βέβαια, δε σημαίνει ότι φταίει ο εργαζόμενος – υπάρχουν γραφειοκρατικές δομές που καταβροχθίζουν άπειρες εργατοώρες – αλλά η ουσία είναι ότι ο μισθός δεν μπορεί να είναι απομονωμένος τελείως από τη παραγωγικότητα.

Όσο για τη μερική απασχόληση, αυτή αποτελεί 20,4% του συνόλου της εργασίας στην Ευρωζώνη, ενώ για την γυναίκες το ποσοστό ανέρχεται στο 35,3% (στην Ελλάδα τα ποσοστά είναι 6,2% και 10,6% αντίστοιχα). Άσχετα με την οικονομία, η μερική εργασία είναι μια πτυχή της ατομικής ελευθερίας, ιδιαίτερα για τις γυναίκες που αναζητούν μια μέση λύση ανάμεσα στη καριέρα και την οικογένεια. Γιατί αρνείται λοιπόν ο ΣΥΡΙΖΑ στη γυναίκα τα οικονομικά, δημιουργικά και κοινωνικά οφέλη της μερικής εργασίας; Γιατί δεν την εμπιστεύεται να κάνει τις επιλογές της; Με τον τρόπο αυτό καταπατά όχι μόνο την οικονομική αλλά και την προσωπική της ελευθερία.

Θέση του ΣΥΡΙΖΑ #4 – ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

• «Η ενιαία αγορά και το ενιαίο νόμισμα κατάργησαν κάθε δυνατότητα προστασίας της εγχώριας παραγωγής, είτε με δασμούς είτε με τη νομισματική πολιτική και επέβαλαν τον πιο άγριο ανταγωνισμό. Παντού υπήρξαν ιδιωτικοποιήσεις, ελαστικές σχέσεις εργασίας, μείωση μισθών και συντάξεων. Ιδίως στις πιο αδύναμες χώρες, σαν την Ελλάδα, η αποβιομηχάνιση και η καταστροφή ολόκληρων κλάδων παραγωγής ήταν ραγδαίες».

Ας αρχίσουμε από κάποιες παρατηρήσεις. Η αποβιομηχάνιση της ελληνικής οικονομίας ξεκίνησε το 1973, αν κρίνουμε από το ποσοστό συμμετοχής τις βιομηχανίας στο ΑΕΠ και όχι με την ενιαία αγορά. Η παραγωγικότητα (total factor productivity) αυξάνονταν τη δεκαετία του 1960 και του 1970 αλλά κόλλησε τη δεκαετία του ‘80 (-0,85% το χρόνο) και του ‘90 (+0,72%), πριν επανέλθει τη δεκαετία του 2000 (+1,5%). Η ίδια τάση φαίνεται και στις πραγματικές αμοιβές ανά εργαζόμενο: μηδέν αύξηση το ’80, μικρή αύξηση το ’90 (+0,13%) και μεγάλη αύξηση τη δεκαετία του 2000 (+2,6%). Όπως και να κρίνουμε τι δεκαετία του 1990, σίγουρα η δεκαετία του 1980 ήταν η πιο κρατική και του 2000 η πιο φιλελεύθερη: πως εξηγεί ο ΣΥΡΙΖΑ το ότι οι εργάτες και η παραγωγικότητα βελτιώθηκαν τη δεκαετία του 2000 αλλά όχι του ’80;

Πιο γενικά, γιατί αυτός ο «άγριος ανταγωνισμός» χτύπησε την Ελλάδα τόσο πολύ; Τι ειδικό είχε ή δεν είχε η ελληνική οικονομία; Γιατί δε μπόρεσε να ανταποκριθεί η ελληνική οικονομία στον ανταγωνισμό; Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η εξωστρέφεια και ο ανταγωνισμός οδηγεί στη παραγωγικότητα που με τη σειρά της είναι ο πυλώνας της ευημερίας. Πως εξηγεί ο ΣΥΡΙΖΑ γιατί η Ελλάδα συγκεκριμένα, δεν μπόρεσε να επωφεληθεί από την ενιαία αγορά;

Αν το δούμε και λίγο διαφορετικά, γιατί είναι η μείωση των δασμών τόσο επιβλαβής; Πως ένα κόμμα που νοιάζεται για τους οικονομικά ασθενέστερους μπορεί να ζητήσει από τον χαμηλοσυνταξιούχο και τον άνεργο να πληρώσει €10 για κάτι που παράγεται στην Ελλάδα όταν μπορεί να το πάρει για €5 προερχόμενο από εισαγωγές; Γιατί θέλει ο ΣΥΡΙΖΑ να του κλέψει αυτά τα €5;

Ο ΣΥΡΙΖΑ λέει: «η γραφειοκρατία, η διαφθορά και η πελατειακή λογική συνεχίζουν να διαπερνούν μεγάλα τμήματα της δημόσιας διοίκησης και δημιουργούν ασφυκτικές συνθήκες για την άσκηση και των πιο στοιχειωδών δικαιωμάτων των πολιτών.» Γιατί δεν αναγνωρίζει ότι αυτές ακριβώς οι παθογένειες στέκονται εμπόδιο και στην επιχειρηματικότητα; Γιατί είναι η γραφειοκρατία απαράδεκτη όταν εμποδίζει τα «στοιχειώδη δικαιώματα των πολιτών» αλλά όχι των επιχειρηματιών; Το να στήσω μια επιχείρηση και να είμαι ο ίδιος αφεντικό, δεν είναι και αυτό ένα πολιτικό και οικονομικό δικαίωμα; Δεν είναι και ο νομοταγής επιχειρηματίας «πολίτης», ειδικά όταν επενδύει και δημιουργεί θέσεις εργασίας;

Θέση του ΣΥΡΙΖΑ #5 – ΚΕΦΑΛΑΙΟ

• «Όσα μέτρα πάρθηκαν τα τελευταία χρόνια ήταν πάντα εις βάρος της εργασίας και προς όφελος του κεφαλαίου. Περισσότερη δουλειά για λιγότερα λεφτά, μικρότερη σύνταξη και λιγότερες κοινωνικές παροχές, αλλά μεγαλύτερα κέρδη για τις επιχειρήσεις και λιγότεροι φόροι για τους πλούσιους, αυτή ήταν, με κρίση ή δίχως κρίση, η κατεύθυνση της πολιτικής, όποιος κι αν κυβερνούσε».
• «Κριτήριο για μας δεν είναι το κέρδος των καπιταλιστών, είναι η απασχόληση και το εισόδημα των εργαζόμενων ανθρώπων, η ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών, τα δημόσια αγαθά. Με αυτόν τον προσανατολισμό μπορούν να αξιοποιηθούν οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας μας και να παραχθεί πλούτος για τον κόσμο που ζει από τη δουλειά του, για την κοινωνική εξασφάλιση, για την Παιδεία, την Υγεία και τον Πολιτισμό».

Στις θέσεις αυτές φαίνεται καθαρά η άποψη ότι η οικονομία είναι παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Φυσικά υπάρχει και θα υπάρχει τριβή μεταξύ των συμφερόντων του κεφαλαίου και του εργάτη. Αλλά η κρίση μας έχει θυμίσει δύο πραγματικότητες: το ότι «χάνει» ο εργαζόμενος, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι «κερδίζει» ο εργοδότης, αφού από τα μειωμένα εισοδήματα, πέφτει η κατανάλωση, πλήττονται οι επιχειρήσεις και δημιουργείται ένα φαύλος κύκλος. Δε μπορώ να φανταστώ πως υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν πως οι Έλληνες επιχειρηματίες χαίρονται με την σημερινή κατάσταση της οικονομίας, ενώ η λογική του ΣΥΡΙΖΑ που θέτει τον πολίτη και τον επιχειρηματία σε αντίπαλα στρατόπεδα, εκτός από απλουστευτική είναι και επικίνδυνη.

Δεύτερον, το μέγεθος της «πίτας» μετράει. Είναι καλύτερα να αναδιανεμηθεί ένα εισόδημα που αυξάνεται παρά που ένα που συρρικνώνεται. Εν μέρει, βλέπουμε τις δυσκολίες για τους εργαζόμενους όταν οι επιχειρήσεις δεν είναι υγιείς. Αυτό βέβαια είναι προφανές και ο ΣΥΡΙΖΑ το δέχεται: για παράδειγμα, θέλει τις «μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις» αλλά όχι το «μεγάλου κεφαλαίου». Δεν μας εξηγεί ποτέ ποια είναι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ μεσαίας και μεγάλης επιχείρησης και γιατί η μία είναι καλή και η άλλη κακή, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ κατανοεί ως ένα σημείο την συμβιωτικότητα μεταξύ της επιχείρησης (μικρής και μεσαίας τουλάχιστον) και του εργαζομένου.

Αξίζει ένα ακόμα σχόλιο για τα κέρδη. Ο φιλελευθερισμός έχει εξομοιωθεί με την επιδίωξη του κέρδους. Από τη μία μεριά, ο φιλελευθερισμός δεν έχει πρόβλημα με το κέρδος καθ’αυτό. Αλλά έχει σίγουρα πρόβλημα με τον άκοπο πλουτισμό. Άλλωστε, στην ιδανική οικονομία και τον τέλειο ανταγωνισμό τα πραγματικά κέρδη είναι μηδέν – αυτό μαθαίνει κάθε φοιτητής στο πρώτο μάθημα οικονομικών. Πως από εκεί καταλήξαμε στο ότι κύριο μέλημα του φιλελευθερισμού είναι τα κέρδη; Και ‘αλλωστε, ο εργαζόμενος δεν επιδιώκει και αυτός το κέρδος, με την έννοια ότι επιδιώκει να βγάλει περισσότερα χρήματα από αυτά που του χρειάζονται για να καλύψει τις βιοτικές του ανάγκες? Δεν επιδιώκει σταθερά τη βελτίωση του βιοτικού του επιπέδου?

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: Ας υποθέσουμε ότι κατέχω ένα μονοπώλιο εισαγωγής αυτοκίνητων. Τα πουλάω λοιπόν με μεγάλο κέρδος. Ο ΣΥΡΙΖΑ βλέποντας το μονοπώλιο και την κερδοφορία αποφαίνεται πως οφείλουμε να αυξήσουμε τους μισθούς των εργαζομένων. Μήπως όμως η απάντηση είναι να άρουμε το μονοπώλιο και να επιτρέψουμε σε άλλους να εισάγουν αυτοκίνητα; Ο φιλελευθερισμός ανέχεται τα κέρδη άλλα μόνο όταν απορρέουν από πραγματικές υπηρεσίες και όχι από πολιτικές χάρες. Η θεμελιώδης απάντηση στα κέρδη είναι ο ανταγωνισμός των επιχειρήσεων, και όχι ο αγώνας των εργατών. Ο αγώνας των εργατών, στο παραπάνω παράδειγμα, μόνο δίκαιο αποτέλεσμα δεν θα έφερνε. Αντιθέτως, θα αύξανε ακόμα περισσότερο το κόστος λειτουργίας του μονοπωλίου και η αύξηση αυτή θα μετακυλίονταν αναπόφευκτα στον καταναλωτή.

Θέση του ΣΥΡΙΖΑ #6 – ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ

• «Μας λένε ότι οι δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί εξέθρεψαν τη διαφθορά και τις πελατειακές σχέσεις. Δεν είναι αλήθεια. Τη διαφθορά και τις πελατειακές σχέσεις τις εξέθρεψαν οι συνέταιροι του δικομματισμού. Με αυτόν τον τρόπο εδραίωσαν την εξουσία τους και κατέστρεψαν επιχειρήσεις και οργανισμούς που είχαν φτιαχτεί με πόρους και με κόπους των εργαζομένων, κατέστρεψαν τους αγροτικούς συνεταιρισμούς».
• «Ο ΣΥΡΙΖΑ-Ενωτικό Κοινωνικό Μέτωπο δεν αποδέχεται ούτε στηρίζει το σημερινό νοσηρό και αναποτελεσματικό ΕΣΥ που ταλαιπωρεί ασθενείς και υγειονομικούς».

Το ερώτημα είναι το εξής: η διαφθορά και η κακοδιαχείριση είναι αναπόσπαστο κομμάτι του κρατισμού ή όχι; Η διαφορά μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και του φιλελεύθερου είναι θεμελιώδης. Σίγουρα υπάρχουν χώρες στις οποίες το κράτος λειτουργεί και παρέχει ποιοτικές υπηρεσίες. Υπάρχουν επίσης, κρατικές επιχειρήσεις διεθνούς εμβέλειας και υψηλής ανταγωνιστικότητας. Αλλά αυτές είναι οι εξαιρέσεις που επαληθεύουν τον κανόνα. Και ο κανόνας για το φιλελεύθερο είναι ότι ο κρατισμός δεν μπορεί να είναι απαλλαγμένος από τη διαφθορά και τη κακοδιαχείριση για δύο λόγους.

Πρώτον, στο δημόσιο τομέα δεν υπάρχει ανταγωνισμός. Ο ΣΥΡΙΖΑ πιστεύει ότι η έλλειψη ανταγωνισμού ελευθερώνει το άτομο από την πίεση και το άγχος της αβέβαιης εργασίας. Σίγουρα μια συνεχείς αβεβαιότητα μπορεί να είναι αντιπαραγωγική. Αλλά και η απόλυτη βεβαιότητα δεν βοηθά. Το ξέρει αυτό ο οποιοσδήποτε έχει έρθει αντιμέτωπος με μια προθεσμία: αν δεν υπάρχει προθεσμία, δύσκολα θα κάνουμε κάτι. Αν κάτι πρέπει να το τελειώσουμε μεθαύριο, αυτό τείνει να μας συγκεντρώνει, να μας εστιάσει την προσοχή και να μας ωθεί στην πράξη.

Δεύτερον, τα κίνητρα δεν λειτουργούν καλά στον δημόσιο τομέα. Η εργασία είναι σα να μην έχει προθεσμία. Η κύρια μηχανή ανάπτυξης είναι η αποτυχία – άλλωστε, η επιτυχία έχει νόημα μόνο και μόνο γιατί υπάρχει η πιθανότητα αποτυχίας. Αλλιώς τι νόημα έχει; Αλλά η αποτυχία δεν είναι δυνατή στον δημόσιο τομέα. Η ΔΕΚΟ το 2011 έχασαν €1,4 δις, λεφτά τα οποία πληρώνει ο εργαζόμενος από τους φόρους του. Στον δημόσιο τομέα αυτές οι ζημίες απλώς διαιωνίζονται.

*

Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κάνει την διάγνωση του κρατισμού και τις διαφθοράς αλλά δεν δέχεται ότι αυτά τα φαινόμενα είναι αλληλένδετα με ένα σύστημα που, αφενός, δεν βασίζεται στην αξιοκρατία και, αφετέρου, δίνει υπερβολική δύναμη και εξουσία στο κράτος – η οποία, προφανώς, την καταχράζεται. Ένας φιλελεύθερος βλέπει αυτό το μοντέλο και δεν πείθεται πως και αυτή η δύναμη, αυτή η εξουσία δεν θα οδηγήσουν στην αλλοίωση, το μαρασμό, και την στασιμότητα που έχουμε τώρα. Ο ΣΥΡΙΖΑ απαντά «οχι, θα οδηγήσει στην ευημερία». Αλλά δε μας λέει το πως και το γιατί.

Στην ουσία, ο ΣΥΡΙΖΑ φοβάται την αγορά και τον ανταγωνισμό, αλλά κυρίως φοβάται τον άνθρωπο και τις επιλογές που αυτός μπορεί να κάνει. Προσπαθεί, λοιπόν, να του αντιτάξει ένας κράτος που τον προστατεύει από τον εαυτό του και από τους άλλους, με αποτέλεσμα αυτό το κράτος να επεμβαίνει και στην πιο μικρή λεπτομέρεια της ζωής του ατόμου. Ο απόλυτος κρατισμός απορρέει από την απάρνηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και της αγοράς, αλλά σε αντίθεση με τα κόμματα της Ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει εκμοντερνίσει τη σκέψη του. Παρουσιάζει λοιπόν ένα κράτος που θα είναι δίκαιο, δημοκρατικό, ανθρώπινο και άφθαρτο αλλά παράλληλα θα είναι και τεράστιο, ελέγχοντας ένα μεγάλο κομμάτι της οικονομίας και της κοινωνίας. Η ιστορία δείχνει ότι ένα τόσο ισχυρό κράτος καταπατά την ελευθερία, κακοδιαχειρίζεται την οικονομία και την δημόσια διοίκηση, και δημιουργεί συνθήκες δύσκολες και άδικες για το άτομο. Το πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι δεν έχει απάντηση στο πως το δικό του κράτος θα είναι η εξαίρεση.